بسط تجربه علوی

سلمان، ابوذر، مقداد و عمار را ارکان اربعه گفته اند از این رو که پس از رحلت نبی(ص)، علی(ع) را وصیّ بلافصل دانسته و چون سایرین در فتنه سقیفه دچار ارتداد نشدند.
مقداد از نخستین همراهان نهضت، شلاق خورده ی دوران جاهلیت، سلحشور دوران غزوات مقدس و سرشار از حکمت و بصیرت بود؛ آن گونه که الله - جلّ جلاله – نبی(ص) را به دوستی با وی امر نمود. پیوسته حدیثى را که از نبی (ص) شنیده بود، زمزمه مى‏کرد "سعادتمند کسى است که از فتنه برکنار باشد". لذا از سر صدق و خوف کبر، از حکومت کناره گیری می کرد.
عمار برای همه به مثابه فرقان – جداکننده حق از باطل- بود، زیرا نبی(ص) در فتنه ها او را شاخص حق معرفی نمود. بی دلیل نبوده که او را "ابا الیقظان" - پدر کیاست و هوشمندی – خوانده اند؛ آن گاه که در فتنه سقیفه با خلیفه اول بیعت نکرد، لکن خلیفه دوم را – بنا به مصالح عامه مسلمین- به رسمیت شناخت و حتی امارت کوفه را از سوی وی پذیرفت. فرزند شهید دوران جاهلیت و جانباز دوران غزوات مقدس، از سوی نبی(ص) مامور شد که در رویایی با "فتنه بزرگ" علی(ع) را تنها نگذارد؛ همین بود که راکبان فتنه جمل را زمین گیر کرد و در صفین به ماموریت خود پایان داد.
ابوذر اما داستان دیگری دارد. خود می گفت سه چیز را که مردم با آن دشمن هستند، دوست دارد؛ مرگ، فقر و بلا. هرچند که عمده عبادت ابوذر تفکر بود، اما آن چه زبانزد است، شمشیر زبان اوست؛ آن گونه که غصب جایگاه خلافت، منع نگارش حدیث و میل بیت المال باعث شد از بیعت با خلیفه اول سرباز زند، در زمان دومی به زندان رود و زمان سومی به تبعید. ابوذر در غربت ربذه غروب کرد آن گونه که نبی(ص) دیده بود... یعیش وحده و یموت وحده.
روزبه، کشاورززاده ی ایرانی، در جست و جوی حقیقت بی تاب بود؛ دین پدری – زردشت – را رها کرد و به مسیحیت گروید، اما سیراب نشد. به قصد آموختن معارف مسیحی از خانه فراری شد و در شام به خدمت کلیسا درآمد. پیشگوئی ظهور پیامبری از حجاز، خبر از سفری تازه می داد. سفری که برای او دو ارمغان به همراه داشت؛ آزادی از بردگی جسم و جان و نام جدیدش، سلمان که هر دو از جانب نبی(ص) بود.
غزوه خندق به واسطه ابتکار سلمان منجر به فتح شد و این تنها ذره ای از علم اول و آخری بود که می دانست. در فتنه سقیفه، علی(ع) را رها نکرد. بعدها که از جانب خلیفه دوم به امارت مدائن انتخاب شد، باز علی(ع) را رها نکرد و با رخصت او پذیرفت. سلمان "منّا" خوانده شده و همدم غربت اهل البیت؛ وقتی در تشییع مخفیانه فاطمه(س) باز علی(ع) را رها نکرد. والی مدائن زندگی عالی ای نداشت؛ از بافتن زنبیل روزگار می گذراند و سهمش از بیت المال را صدقه می داد. وقتی از دنیا رفت، علی(ع) به سرعت خود را رساند و شخصا اقدام به تغسیل، تکفین و تدفین وی کرد...این بار علی(ع) او را رها نکرد.
***
تفاوت منش سیاسی ابوذر و سلمان همواره مورد سوال حزب الله بوده است؛ از دوران نهضت علوی تا جعفری و تا خمینی و خامنه ای. آن گاه که صادق(ع)، جایگاه دهم ایمان را برای سلمان و نهم را برای ابوذر شایسته دانست، این سوال مطرح شد که " آیا برتری سلمان در ایمان، معادل برتری در منش سیاسی اوست؟"
آن چه موجب برتری سلمان شد، "قدرت تصرف" وی بود؛ وقتی در دوره خلیفه دوم خطر کرد و به مدائن رفت، با اسلوب علوی حکومت کرد. حکومتی را که می توانست برای ایمان و آبرویش تهدید باشد، به فرصتی برای ترویج منش سیاسی اهل البیت تبدیل کرد. حال که ابوذر اصلا وارد این معادلات نشد و به مجادلات کلامی بسنده کرد.
رقابت علامه و آیت الله در انتخابات 92، رقابت دو رویکرد ابوذری و سلمانی بود؛ وقتی علامه تنها به مصداق تاکید داشت و آیت الله تنها به روش، شکست قابل پیش بینی بود. بی تردید همراهی آن مصداق و آن روش، نتیجه ای جز آن چه شد را رقم می زد.
سلمان، ابوذر، مقداد و عمار با تمامی تفاوت ها یک محل اتّصال داشتند و آن علی(ع) بود؛ دیده نشد که علی(ع) برای اثبات یکی دیگری را نفی کند، هرچند دارای شایستگی های متفاوتی بودند. حال که مشی سیدعلی نیز برگونه علی است، سوال این جاست که نسبت ما با اصحاب ولی جز این باید؟!